بازی حسی چه تاثیری روی بچه ها دارد؟
بازی‌های حسی دریچه‌ای تازه به روی دنیای یادگیری و پرورش ذهن کودکان می‌گشایند. این نوع از بازی‌ها با درگیر کردن حواس مختلف مانند بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی، لامسه و همچنین حس عمقی که به درک موقعیت بدن در فضا مربوط می‌شود، به کودکان کمک می‌کنند تا محیط پیرامون خود را بهتر درک کرده و با آن ارتباط مؤثرتری برقرار کنند. تصور کنید کودک خردسالی در حال ورز دادن خمیر رنگی و نرم با دستان کوچکش است یا کودکی دیگر، با گوش سپردن به صدای آرامش‌بخش یک آبشار، احساس امنیت و آرامش می‌کند. چنین تجربه‌هایی نه‌تنها شادی‌آفرین‌اند، بلکه در تقویت توانایی‌های ذهنی، حرکتی، اجتماعی و عاطفی کودکان نقش اساسی دارند.
این بازی‌ها با تحریک مغز و ایجاد مسیرهای عصبی جدید، زیرساختی محکم برای رشد شناختی کودک ایجاد می‌کنند. به‌ویژه در دوران حساس رشد اولیه، بازی‌های حسی می‌توانند به پرورش مهارت‌هایی همچون حل مسئله، تفکر خلاق و تحلیل‌گرانه کمک شایانی نمایند. افزون بر آن، این نوع بازی‌ها ابزار مؤثری برای تنظیم هیجانات، کاهش اضطراب و تقویت اعتماد به نفس به شمار می‌روند. بنابراین، گنجاندن بازی‌های حسی در فعالیت‌های روزمره کودکان، اقدامی هوشمندانه برای ساختن آینده‌ای توانمند و روشن برای آنان خواهد بود.
تاثیرات بازی حسی روی کودکان
در سال‌های ابتدایی زندگی، بازی‌ها نقش اساسی در شکل‌گیری شخصیت، رشد ذهنی و توانایی‌های حرکتی کودکان دارند. در این میان، بازی‌های حسی (Sensory Play) به‌عنوان یکی از مؤثرترین انواع بازی‌ها، فرصتی منحصربه‌فرد برای کشف دنیای پیرامون و توسعه مهارت‌های بنیادی کودک فراهم می‌کنند. این نوع بازی‌ها با تحریک حواس مختلف – از جمله بینایی، شنوایی، لامسه، چشایی، بویایی و همچنین حس عمقی – زمینه‌ساز تجربه‌های عمیق، یادگیری پایدار و رشد متعادل در کودکان می‌شوند. در ادامه، به مهم‌ترین تأثیرات بازی‌های حسی در فرآیند رشد کودک می‌پردازیم:
1. تقویت رشد مغزی و ایجاد شبکه‌های عصبی تازه
زمانی که کودک درگیر فعالیتی حسی مانند ورز دادن خمیر بازی، شن‌بازی یا شنیدن صداهای طبیعی می‌شود، مغز او تحریک شده و مسیرهای عصبی جدیدی ایجاد می‌شود. این فرآیند به افزایش توان یادگیری، تقویت حافظه و ارتقای تمرکز منجر می‌گردد. بازی حسی در واقع نوعی تمرین برای مغز است که با هر تجربه‌ی جدید، زیرساخت‌های ذهنی کودک را محکم‌تر می‌سازد.
2. گسترش درک و شناخت کودک از دنیای پیرامون
بازی‌های حسی فرصتی هستند تا کودک، جهان را نه از طریق توضیح بزرگ‌ترها، بلکه از راه تجربه‌ی مستقیم بشناسد. لمس بافت‌های مختلف، شنیدن صداهای گوناگون یا بازی با رنگ‌ها، به کودک کمک می‌کند تا مفاهیم بنیادی همچون تفاوت، تشابه، تغییر و تعامل با محیط را بیاموزد. این درک عمیق، پایه‌ای برای تفکر منطقی و ارتباط مؤثر با دنیای اطراف می‌سازد.
3. رشد مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت
در بسیاری از بازی‌های حسی، کودک ناچار است از دستانش برای کشف و تعامل استفاده کند؛ مثل ریختن دانه‌ها از یک ظرف به ظرف دیگر یا بریدن خمیر با قیچی کودکانه. این حرکات به تقویت عضلات کوچک دست (مهارت‌های ظریف) کمک کرده و در عین حال فعالیت‌هایی مثل دویدن روی ماسه یا پریدن روی تشک نرم، مهارت‌های حرکتی درشت را توسعه می‌دهند. در نتیجه، کودک کنترل بیشتری روی بدنش پیدا می‌کند.
4. پرورش مهارت‌های اجتماعی و عاطفی
بازی‌های حسی به‌ویژه در محیط‌های گروهی، بستری برای تمرین مهارت‌های اجتماعی مانند همکاری، مشارکت، نوبت‌گیری و احترام به دیگران ایجاد می‌کنند. از سوی دیگر، این بازی‌ها به کودک کمک می‌کنند احساسات خود را بهتر درک کرده و به شیوه‌ای سالم بروز دهند. کودکی که در جریان بازی یاد می‌گیرد آرامش پیدا کند یا خشمش را با خمیر بازی تخلیه کند، در واقع در حال یادگیری تنظیم هیجانات است.
5. کاهش استرس و افزایش آرامش درونی
برخی بازی‌های حسی مانند لمس کردن شن نرم، بازی با کف صابون، یا شنیدن صدای آرام آب، به‌طور طبیعی اثری آرام‌بخش و تسکین‌دهنده دارند. این تجربه‌ها می‌توانند در کاهش اضطراب، تسکین احساسات منفی و ایجاد حس امنیت در کودک مؤثر باشند. در نتیجه، بازی حسی نه‌تنها جنبه آموزشی دارد، بلکه ابزاری برای مراقبت روانی کودک نیز محسوب می‌شود.
چه بازی‌های برای بروز حس بچه ها مفید است؟
کودکان هنوز زبان پیچیده‌ای برای توضیح دادن احساسات درونی‌شان ندارند، اما بازی، ابزاری بسیار قوی برای ابراز هیجانات، تجربه احساسات و درک دنیای درون آن‌هاست. در ادامه با چند نوع بازی مؤثر که به تقویت و ابراز احساسات کودکان کمک می‌کند، آشنا می‌شویم:
بازی‌های تقلیدی و نقش‌آفرینی (Role Play)
وقتی کودک خود را جای یک شخصیت دیگر می‌گذارد، در واقع دارد احساسات و تجربه‌های خود را بازسازی می‌کند. بازی‌هایی مثل نقش‌آفرینی در قالب پزشک، فروشنده، مامان یا معلم، به کودک این امکان را می‌دهند که هیجانات پنهان‌شده را ابراز کند و حتی ترس‌ها یا دغدغه‌های خود را از طریق داستان‌پردازی تخلیه کند. مثال: بازی با تلفن اسباب‌بازی، بازی مدرسه یا بیمارستان با عروسک‌ها.
فعالیت‌های هنری مانند نقاشی و ساخت کاردستی
هنر برای کودکان نوعی زبان است. آن‌ها می‌توانند احساسات پیچیده‌ای مثل خشم، غم یا شادی را با رنگ‌ها، خطوط و شکل‌ها بیان کنند. در این نوع فعالیت‌ها، کودک آزاد است بدون قضاوت چیزی خلق کند و از طریق آن، حالات درونی‌اش را به نمایش بگذارد. مثل رنگ انگشتی، پاستل روغنی، چسب و کاغذ رنگی، خمیرهای رنگی.
3. بازی با عروسک‌ها و حیوانات نرم اسباب‌بازی
کودکان از عروسک‌ها به عنوان یک “دوست امن” برای صحبت استفاده می‌کنند. گاهی حرف‌هایی که به بزرگ‌ترها نمی‌گویند، در دل بازی با عروسک‌ها بیرون می‌ریزند. این سبک بازی برای کودکانی که در بیان کلامی احساسات‌شان چالش دارند، بسیار مفید است.
از کودک بخواهید قصه‌ای درباره عروسکش تعریف کند یا بپرسید “اگر این عروسک ناراحت باشد، چرا ناراحت شده؟”
بهترین سن برای انجام بازی های حسی
در سال‌های پیش‌دبستانی و اوایل دبستان، بازی‌های حسی می‌توانند پیچیده‌تر شده و به مهارت‌آموزی عمیق‌تر کمک کنند؛ به‌ویژه در حوزه‌هایی مثل حل مسئله، تقویت تمرکز، خلاقیت و درک احساسات. فعالیت‌هایی مانند ساختن اشکال با خمیر، انجام آزمایش‌های ساده با مواد مختلف، یا استفاده از کارت‌های احساسی برای داستان‌گویی، راهی مؤثر برای پرورش هوش هیجانی و شناختی کودک هستند. به طور کلی، بازی‌های حسی از بدو تولد تا حدود ۷ سالگی می‌توانند نقشی حیاتی در رشد ذهنی، عاطفی و جسمی کودکان ایفا کنند، به شرط آنکه متناسب با سن و نیازهای آن‌ها طراحی و اجرا شوند.
کلام آخر
بازی‌های حسی نقش بسیار کلیدی در رشد طبیعی و متعادل کودک ایفا می‌کنند. از دوران نوزادی تا حدود هفت‌سالگی، این بازی‌ها فرصتی ارزشمند برای تجربه، کشف و شناخت محیط فراهم می‌کنند و به کودک اجازه می‌دهند که احساسات خود را بهتر درک و بیان کند. انجام فعالیت‌های حسی متناسب با سن، نه‌تنها مهارت‌های حرکتی و شناختی را تقویت می‌کند، بلکه به رشد هوش هیجانی و اجتماعی کودک نیز کمک قابل‌توجهی می‌نماید. در واقع، گنجاندن بازی‌های حسی در زندگی روزمره کودک، گامی مؤثر در جهت پرورش نسلی خلاق، متعادل و سازگار با چالش‌های زندگی آینده است.
بدون دیدگاه